Overal is religie
Er is in onze wereldwijde samenleving tegenwoordig meer dan ooit overal religie waar te nemen. En niet alleen achter de voordeur. In toonaangevende landen beroepen leiders zich op een godgewilde missie – Trump, Poetin, Netanyahu. Ze gebruiken religieuze argumenten om hun autocratische veldtocht te rechtvaardigen en zoeken (en krijgen) daarbij gretig steun van religieuze leiders en hun achterban. Het religieus gelegitimeerde nationalisme zorgt voor een ‘eigen volk eerst’ dat door god gesanctioneerd is. In Nederland zijn dezelfde tendensen te zien, iets meer verborgen misschien.
En de theologie?
Welke rol speelt de theologie daarin? Op het oog speelt de academische theologie zich in een eigen, afgezonderde wereld af. Maar wat zijn haar verborgen vooronderstelingen? Is er ook theologie elders? Op de werkvloer waar pastores zich inzetten in zorginstellingen worden mensen (patiënten en verzorgenden) gemarginaliseerd, doordat er steeds weer opnieuw geld wordt weggehaald; hun werk vraagt om theologische duiding en scholing. In de kerk zoeken predikanten naar analyse van bijbel, cultuur en politiek in hun samenhangen, naar het weerbaar worden tegen alle misbruik van geloof in cultuur en politiek. Ook kerkleden willen in hun maatschappelijke inzet gevoed worden door kritische theologie. Alle theologie zou vanuit die praktijken moeten vertrekken.
Een rol voor Ophef
Dit alles kwam voorbij op de recente ledenvergadering van de VTM (23 mei), waar gesproken werd over de toekomst van het blad Ophef en van de vereniging, na de dood van hoofdredacteur Wilken Veen. We hebben hem herdacht in het delen van herinneringen aan zijn inzet, in verhalen met bitterheid en dankbaarheid. En zo begonnen we aan het gesprek over de toekomst van Ophef. Het gesprek daarover kwam steeds uit bij de vraag: kan Ophef een rol spelen in de theologische doordenking van alle eerder genoemde vragen? Kunnen we ons herpakken, hebben we daar de menskracht voor? Dat willen we de komende tijd onderzoeken. We komen uit een traditie van kritische theologie, van tegendraadse bijbellezing en ideologie- en religiekritiek. Die traditie willen we graag verrijken met de inbreng van nieuwe generaties theologen. We denken aan allerlei soorten bevrijdingstheologie, bijvoorbeeld ecofeminisme, queer, postkoloniaal. We beseffen dat we die niet eenvoudig kunnen incorporeren, maar dat we die een eigen plaats en autonomie moeten geven, de vrijheid en ruimte om hun eigen weg te exploreren, met alle kritische tegenspraak die daarbij over en weer hoort. Het gaat om thema’s die verstaan kunnen worden als actualisering van wat Barth en Bonhoeffer in hun tijd dreef, alles wat er in deze tijd economisch en politiek speelt theologisch doorlichtend. En zou een verhalende insteek met wat meer humor het blad aantrekkelijker kunnen maken?
Uitvoering
De vraag door alles heen bleef: kunnen we dit waarmaken? Er is beslist versterking van redactie en bestuur nodig. We gaan het gesprek aan, allereerst met geïnteresseerde theologiestudenten. Om medewerkers te vinden die voor langere of kortere tijd (bijv. als gastredacteur) mee willen denken en doen. Om nieuwe dwarse verbindingen te leggen, activistisch en analytisch.
Recente reacties